ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ:ΔΥΝΑΜΗ ΣΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

Δύναμη στους Ανθρώπους: Μπορούν οι πολίτες να καθορίσουν τη μελλοντική ενεργειακή στρατηγική της Ευρώπης;

Συμμετοχή του Ν. Χρυσόγελου σε ημερίδα για την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας μέσω συνεταιριστικών επιχειρήσεων

Σε ευρωπαϊκή ημερίδα με θέμα την αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας μέσω της χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών και νέων μορφών κοινωνικής οργάνωσης όπως είναι οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις συμμετείχε την Τρίτη 19 Ιουνίου στις Βρυξέλλες ο ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων Νίκος Χρυσόγελος.

Την ημερίδα διοργάνωσαν 3 Ευρωπαϊκές Ομοσπονδίες που ασχολούνται από διαφορική αφετηρία με τα θέματα ενέργειας (Co-operatives Europe, Euro Coop και CECONDHAS Housing Europe) και ο στόχος ήταν να διερευνηθούν οι δυνατότητες του συνεταιριστικού μοντέλου παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ που θέτουν στο επίκεντρό τους πολίτες, τη συνεργασία, την υπευθυνότητα και τη δράση. Στην ημερίδα τοποθετήθηκαν και αντάλλαξαν απόψεις διαμορφωτές της ενεργειακής πολιτικής στην Ευρώπη, ειδικοί σε θέματα ενέργειας, εκπρόσωποι συνεταιριστικών επιχειρήσεων, εκπρόσωποι Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και περιβαλλοντιστές.

Ο Νίκος Χρυσόγελος από την αρχή υπογράμμισε τη στενή σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας και στις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Παρουσίασε τα βασικά πλεονεκτήματα του συνεταιριστικού μοντέλου σε σύγκριση με το κεντρικό τρόπο παραγωγής ενέργειας και στη συνέχεια ανέφερε χαρακτηριστικά επιτυχημένα παραδείγματα συνεταιριστικών επιχειρήσεων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Ευρώπη, τονίζοντας τη δυνατότητα που έχουν να μετασχηματίζουν τις τοπικές οικονομίες και να καταπολεμούν αποτελεσματικά την ανεργία. Επικεντρώθηκε ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας κάνοντας μια ανασκόπηση των περίπλοκων προβλημάτων που υπάρχουν για την προώθηση της συνεταιριστικής ιδέας στον ενεργειακό τομέα. Έκλεισε την εισήγησή του με προτάσεις που μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των δυσκολιών ειδικά σε χώρες του Νότου που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, δίνοντας έμφαση στη σημασία της διάχυσης των καλών πρακτικών μέσω της συστηματικής ανταλλαγής εμπειριών και καλών πρακτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο με εκπαιδευτικό και συμβουλευτικό χαρακτήρα. Τόνισε επίσης την ανάγκη ανακατεύθυνσης ευρωπαϊκών πόρων για τη στήριξη ειδικά των κοινωνικών και συνεταιριστικών επιχειρήσεων ΑΠΕ δεδομένων των προβλημάτων ρευστότητας και του εξαιρετικά δυσοίωνου επενδυτικού κλίματος στην Ελλάδα και στις χώρες του Νότου γενικότερα.

«Σε αυτή την εποχή της κρίσης, το συνεταιριστικό μοντέλο παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας είναι περισσότερο χρήσιμο από ποτέ», δήλωσε οΝίκος Χρυσόγελος. «Και μέσα από τον θεσμικό μου ρόλο ως ευρωβουλευτής και Περιφερειακός Σύμβουλος  προσπαθώ να συμβάλλω με όλες μου τις δυνάμεις ώστε να ξεπεραστούν τα σχετικά εμπόδια γιατί είμαι πεπεισμένος ότι οι κοινωνικές-συνεταιριστικές επιχειρήσεις ΑΠΕ αντιπροσωπεύουν ένα πολύ ταιριαστό εργαλείο που μπορεί να συνδυάσει την οικονομική ευημερία και την περιβαλλοντική προστασία, συμβάλλοντας ταυτόχρονα και στην κοινωνική συνοχή που τόσο ανάγκη έχει η χώρα. Η συμβολή, η εμπειρία και η συνεργασία με τα Ευρωπαϊκά συνεταιριστικά δίκτυα  θα είναι καθοριστική προς αυτή την κατεύθυνση όχι μόνο για την αξιοποίηση υπαρχόντων καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων και πόρων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία   αλλά και μέσα από την ενημέρωση, ανταλλαγή εμπειριών και την τεχνικοοικονοική στήριξη παρόμοιων προσπαθειών στην Ελλάδα με δεδομένο και το ενδιαφέρον στήριξης της ελληνικής κοινωνίας για να βγει από την κρίση. Για το λόγο αυτό διοργάνωσα στις 8 Μαρτίου επίσκεψη ομάδας ενδιαφερομένων από την Ελλάδα στις Βρυξέλλες όπου οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τις παρουσιάσεις συγκεκριμένων παραδειγμάτων τέτοιων επιχειρήσεων. Για τον ίδιο λόγο διοργανώνω, στο πλαίσιο και του θεσμικού μου ρόλου, σε συνεργασία με ένα σύνολο κοινωνικών και  φορείς τριήμερο εκδηλώσεων 6-8 Ιουλίου στην Αθήνα με προσκεκλημένους από όλη την Ευρώπη με κεντρικό θέμα την κοινωνική οικονομία όπου η δημιουργία συνεταιριστικών επιχειρήσεων ΑΠΕ θα αποτελεί βασικό άξονα. Οι δυνατότητες που προσφέρει το συνεταιριστικό μοντέλο για να αναζωογονήσει τοπικές οικονομίες και να συμβάλλει στη διέξοδο από την πολύπλευρη κρίση είναι απολύτως πραγματικές. Αρκεί να συνεργαστούμε και αρκεί να το πιστέψουμε!»     

(Ακολουθεί ολόκληρη η εισήγηση του Νίκου Χρυσόγελου)

Νίκος Χρυσόγελος

Ευρωβουλευτής, Πράσινοι/Ελεύθερη Συμμαχία

Αγαπητοί φίλοι,

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση και για την ευκαιρία που μου δίνετε να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις για την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας καθώς και για τις κοινωνικές και συμμετοχικές επιχειρήσεις που βασίζονται στις ΑΠΕ. Πρόσφατα οργάνωσα κι εγώ μια ημερίδα στις Βρυξέλλες και η συμμετοχή εξαιρετικών ομιλητών όπως ο Dirk Vansintjan, συνέβαλε στο να έχει μεγάλη επιτυχία. 

Όπως είπε η Margit Conrad, πρώην υπουργός Περιβάλλοντος στη Rhineland-Palatinate «Το μέλλον της ενέργειας θα είναι αποκεντρωμένο». Όντας Οικολόγος όλη μου τη ζωή, έχω αγωνιστεί για την αποκέντρωση των υποδομών γενικά, για να πείσω για τη σημασία της ενεργοποίησης των πολιτών στην προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος αλλά και γενικότερα για τον ενεργό ρόλο που πρέπει να έχουν οι πολίτες στη διαμόρφωση του μέλλοντός τους.  Επομένως δε θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο με την Margit Conrad σχετικά και με την αποκέντρωση της ενεργειακής παραγωγής. Όμως, η αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας με χρήση ΑΠΕ δεν βασίζεται μόνο σε μια οικολογική θεώρηση των πραγμάτων αλλά και σε σημαντικές αλλαγές στο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για την ενέργεια καθώς και στην κοινή λογική!

Είναι προφανές πως η εφαρμογή της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας συνδυάζεται άριστα με τις κοινωνικές και συμμετοχικές επιχειρήσεις, οι οποίες παρουσιάζουν μια σειρά από πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τον κεντρικά ελεγχόμενο τρόπο παραγωγής ενέργειας. 

Πλεονεκτήματα των κοινωνικών και συμμετοχικών επιχειρήσεων

1. Κατ’αρχήν, οι συμμετοχικές εταιρίες αντιπροσωπεύουν έναν πιο δημοκρατικό τρόπο του επιχειρείν αφού κάθε μέλος έχει μία ψήφο.

2. Επίσης η συμμετοχή πολιτών σε ένα έργο ΑΠΕ συμβάλλει στην αποδοχή του έργου από την τοπική κοινωνία. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε χώρες όπως η Ελλάδα όπου η καχυποψία κυριαρχεί εμποδίζοντας πολλές προσπάθειες προς την προόδο στον ενεργειακό τομέα και όχι μόνο.

3. Το συμμετοχικό μοντέλο ενισχύει τις προσπάθειες κοινωνικής συνοχής αφού εξ’ορισμού φέρνει μαζί ανθρώπους για να πετύχουν έναν στόχο που ωφελεί όλους τους συμμετέχοντες. Αυτό πάλι μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στο να ξεπεραστεί η οικονομική κρίση, μια βασική συνέπεια της οποίας είναι η απομόνωση, η απογοήτευση και η απελπισία. Η κατάσταση έχει φτάσει σε ανησυχητικά επίπεδα σε χώρες όπως η Ελλάδα  και πρέπει να αντιμετωπιστεί με πολλαπλούς τρόπους.

4. Το αποκεντρωμένο μοντέλο παραγωγής ενέργειας προσφέρει ανταγωνιστικές τιμές για τους καταναλωτές ενώ ταυτόχρονα συσχετίζεται και με μειωμένη κατανάλωση ενέργειας όπως δείχνουν τα στατιστικά δεδομένα της συμμετοχικής εταιρίας Ecopower στο Βέλγιο όπου η συνολική κατανάλωση των πελατών της έπεσε κατά 25% σε 4 χρόνια. 

5. Οι επενδύσεις σε συμμετοχικές εταιρείες ΑΠΕ συνοδεύονται από χαμηλό επενδυτικό ρίσκο.

6. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι συμμετοχικές εταιρείες που βασίζονται σε ΑΠΕ προσφέρουν πολύ σημαντικές δυνατότητες αναζωογόνησης των τοπικών οικονομιών κι δημιουργίας θέσεων εργασίας.

Η κατάσταση στην Ευρώπη και την Ελλάδα

Ένα πραγματικά θαυμάσιο παράδειγμα των ευκαιριών που προσφέρει η αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας στην αναζωογόνηση τοπικών οικονομιών είναι το Γκίσινγκ της Αυστρίας. Το Γκίσινγκ μεταμορφώθηκε από ένα χωριό 500 κατοίκων με μηδενική βιομηχανία, μικρής κλίμακας αγροτική παραγωγή, ελλιπείς υποδομές συγκοινωνιών, υψηλά επίπεδα ανεργίας και υψηλούς ρυθμούς μετανάστευσης, σε μια κωμόπολη με 3764 κατοίκους, 1100 νέες θέσεις εργασίας και 50 νέες εταιρίες. Αυτό επιτεύχθηκε κυρίως χάρη στη δημιουργία 3 μονάδων συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού και 4 μονάδων για θέρμανση, το καύσιμο των οποίων είναι η τοπικά παραγόμενη βιομάζα. Η μεταμόρφωση αυτή οδήγησε σε 71% αυτάρκεια σε θερμότητα και ηλεκτρισμό συνολικά, πράγμα που συντέλεσε στην προστασία των πολιτών του Γκίσινγκ από τις αυξανόμενες τιμές πετρελαίου.

Στη Γερμανία επίσης τα νέα είναι ενθαρρυντικά καθώς 430 νέες συνεταιριστικές επιχειρήσεις στους τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος και του νερού δημιουργήθηκαν την πενταετία 2006-2011, ενώ ο ρυθμός αύξησης των πελατών της  Ecopower στο Βέλγιο είναι εντυπωσιακός αφού μόλις σε 1 χρόνο μεταξύ 2010 και 2011 οι πελάτες αυξήθηκαν από 26600 σε 32000 (αύξηση 20%).

Όμως η κατάσταση δεν είναι ομοιόμορφα θετική σε όλη την Ευρώπη και εκεί είναι που πρέπει όλοι να ενώσουμε δυνάμεις και να συνεισφέρουμε. Ας δούμε ένα τυπικό παράδειγμα από τη χώρα μου, την Ελλάδα ενός επενδυτικού σχεδίου για αιολικά πάρκα ισχύος πάνω από 300 MW σε 4 νησιά της περιφέρειας του Ν. Αιγαίου. Αν αυτή η επένδυση πραγματοποιούνταν με τον «παραδοσιακό» τρόπο, οι τοπικές κοινωνίες θα είχαν μηδενική συνεισφορά στην επένδυση, όλα τα εξαρτήματα θα εισάγονταν, τα εργατικά θα καλύπτονταν εκτός των 4 νησιών, ενώ οι δήμοι (και μέσω αυτών οι τοπικές κοινωνίες) θα εισέπρατταν μόλις 1.7% των εσόδων από την πώληση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Κρήτη όπου σχεδιάζεται μια σειρά επενδύσεων ΑΠΕ ισχύος γύρω στα 1100 MW, χωρίς διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η φέρουσα ικανότητα του νησιού και χωρίς να υπλογίζονται οι επιπτώσεις στη βιοποικλότητα της Κρήτης. Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, η άδεια για το ξεκίνημα των έργων δόθηκε ελάχιστες μέρες πριν τις εκλογές της 17^ης Ιουνίου από την υπηρεσιακή κυβέρνηση. Επομένως, παρά το ότι υπάρχουν συχνά υπερβολές, η εχθρικότητα των τοπικών κοινωνιών απέναντι σε τέτοιου τύπου επενδύσεις ΑΠΕ είναι σε κάποιο βαθμό δικαιολογημένη. Το σύνδρομο NIMBY κυριαρχεί ακόμα κι όταν μιλάμε για ΑΠΕ, ακόμα κι όταν υπάρχουν αναλυτικές εκθέσεις που τεκμηριώνουν ότι το κόστος της κλιματικής αλλαγής για την Ελλάδα θα φτάσει στα αστρονομικά ύψη των 700 δις ευρώ, δηλαδή διπλάσιο από το δημόσιο χρέος πριν το κούρεμα.

Αυτή η κατάσταση, που ισχύει εδώ και χρόνια και επιδεινώθηκε εξαιτίας της κρίσης οδηγεί σε ένα οικονομικό και περιβαλλοντικό παράδοξο. Παρά το γεγονός ότι το Αιγαίο χωρίς την Κρήτη έχει σύμφωνα με μελέτες αιολικό δυναμικό που ξεπερνά τα 6000 MW, τα μη διασυνδεδεμένα νησιά καίνε μαζούτ και ντήζελ για να ηλεκτροδοτηθούν! Έτσι, τα ορυκτά καύσιμα  αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% του ενεργειακού μίγματος στα νησιά, πράγμα το οποίο κοστίζει περίπου 700 εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο στην εθνική οικονομία μόνο για τα εισαγόμενα καύσιμα και μη συμπεριλαμβάνοντας άλλα σχετιζόμενα έξοδα όπως τα κόστη εκπομπών CO2 ή τα κόστη συντήρησης και επισκευών των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής.

Οι παρενέργειες των παράλογων επιλογών όμως, δε σταματούν εδώ δυστυχώς. Δεδομένου ότι το πετρέλαιο για την ηλεκτροδότηση κοστίζει τόσο πολύ, πληθαίνουν οι φωνές που υποστηρίζουν σθεναρά τη στροφή σε εκμετάλλευση των εγχώριων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Ακούγεται σαν τα παραδείγματα της Αλβανίας και της Ρουμανίας να μην έχουν πείσει ότι οι υδρογονάνθρακες δεν αποτελούν κάποιας μορφής πανάκεια για την ευημερία, σαν οι κίνδυνοι από ατυχήματα σαν αυτά του Κόλπου του Μεξικό ή της Βόρειας Θάλασσας, να μην είναι υπαρκτοί, ή σαν οι Ευρωπαικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας να μην έχουν υιοθετήσει τον Οδικό Χάρτη για την Ενέργεια 2050, σύμφωνα με την οποία η χρήση 100% ΑΠΕ ως το 2050 αποτελεί αποτελεί εφικτό στόχο.          

Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις ΑΠΕ αποτελούν έναν πραγματικά εναλλακτικό τρόπο για να σπάσουν αυτό τον φαύλο κύκλο που οδηγεί από τη μία λάθος επιλογή στην άλλη. Δεν είναι μόνο θεωρητική ιδέα αλλά μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Η αφετηρία θα πρέπει να είναι ο ενεργειακός σχεδιασμός σε επίπεδο δήμων και περιφερειών. Σε αυτή την κατεύθυνση, ως Περιφερειακός Σύμβουλος Νοτίου Αιγαίου, πρότεινα ένα τέτοιο σχέδιο με έμφαση τις κοινωνικές και συνεταιριστικές επιχειρήσεις ΑΠΕ και το Περιφερειακό Συμβούλιο την υιοθέτησε ομόφωνα. Παρόμοιες προσπάθειες έχουν ξεκινήσει στο δήμο Σίφνου που αποτελεί τον τόπο καταγωγής μου. Όμως όλα αυτά είναι βήματα τη στιγμή που στην Ελλάδα απαιτούνται άλματα. Και άλματα μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από τη συνεργασία. 

Τι πρέπει να γίνει

Κρίνοντας από την αλληλεπίδρασή μου με πολίτες αλλά και με ανθρώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η νο 1 προτεραιότητα για την ανάπτυξη των κοινωνικών-συνεταιριστικών επιχερήσεων ΑΠΕ είναι απλά η διάδοση της ιδέας! Οι άνθρωποι ακόμα απέχουν πολύ από τη συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων τέτοιου τύπου επιχειρήσεων και συνήθως παρουσιάζονται σε αυτούς τεμαχισμένα και προκατειλημμένα στοιχεία για τις ΑΠΕ γενικά. Παρόλα αυτά όμως η κατάσταση δεν είναι αναντίστρεπτη. Οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να ακούσουν αλλά χρειάζεται μια πιο αντικειμενική και πλήρης παρουσίαση όλων των στοιχείων. Είμαι αποφασισμένος προσωπικά να συμβάλλω με όλες μου τις δυνάμεις ώστε να ξεπεραστούν τα σχετικά εμπόδια που θα μετασχηματίσουν το NIMBY σε YIMBY γιατί είμαι πεπεισμένος ότι οι κοινωνικές-συνεταιριστικές επιχειρήσεις ΑΠΕ αντιπροσωπεύουν ένα πολύ ταιριαστό εργαλείο για οικονομική ευημερία, περιβαλλοντική προστασία και κοινωνική συνοχή ταυτοχρόνως.

Για να υπάρξει συγχρονισμός ανάμεσα στις περισσότερο και τις λιγότερο προχωρημένες χώρες της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα, χρειάζεται να συνδιαμορφώσουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο ένα μηχανισμό με εκαπιδευτικό και συμβουλευτικό χαρακτήρα κυρίως. Υπάρχουν αρκετά κοινά βήματα στη διαδικασία δημιουργίας μιας τέτοιας επιχείρησης όπως επίσης υπάρχουν και κοινοί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί. Αυτή η γνώση πρέπει να μοιραστεί και όποια ομάδα πολιτών ενδιαφέρεται, πρέπει να έχει εύκολη πρόσβαση με μια τέτοια υπηρεσία είτε για να κάνει απλές ερωτήσεις, είτε για να αναζητήσει σε βάθος επιμόρφωση και εκπαίδευση.

Η χρηματοδότηση είναι προφανώς μια πολύ σημαντική παράμετρος στο χτίσιμο μιας κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης ΑΠΕ. Παρά το ότι τα μερίδια των εταίρων ή χρηματοδότηση κεφαλαίου mezzanine είναι τρόποι συγκέντρωσης κεφαλαίου από τις τοπικές κοινωνίες για έργα που αφορούν τις τοπικές κοινωνίες, πολύ συχνά δεν επαρκούν και χρειάζεται επίσης και εξωτερική χρηματοδότηση.  Αυτό με τη σειρά του μπορεί να γίνει πολύ μεγάλο εμπόδιο ειδικά στις χώρες σε οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα ρευστότητας. Ακόμα και αν οι τράπεζες επανακεφαλαιοποηθούν, δεν υπάρχει κάποιο ειδικό κίνητρο για να επενδύσουν σε συνεταιριστικές επιχειρήσεις ΑΠΕ ειδικά στο τρέχον αβέβαιο διεθνές οικονομικό κλίμα που επικρατεί και δεδομένης της συχνά εχθρικής αντιμετώπισης των ΑΠΕ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας για παράδειγμα. Επομένως μια λογική λύση θα ήταν η στοχευμένη ανακατεύθυνση Ευρωπαικών Πόρων με στόχο να στηρίξουν κοινωνικές και συνεταιριστικές επιχειρήσεις.

     

Για να απαντήσω λοιπόν απευθείας στο αρχικό αλλά καίριο ερώτημά σας σχετικά με το κατά πόσον οι πολίτες μπορούμε να καθορίσουμε το ενεργειακό μέλλον της Ευρώπης, η απάντησή μου είναι η εξής: Yes, we can!...αν συνεργαστούμε.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!